IJmare heeft in de regio IJmond vijftien reguliere basisscholen en een school voor speciaal basisonderwijs: De Boekanier. Die school werkt in Integraal Kind Centrum (IKC) IJmuiden intensief samen met de Antoniusschool voor speciaal onderwijs van Aloysius, en met Kenter Jeugdhulp.

IJmare-bestuurder Martijn en Aloysius-regiodirecteur Anna-Marieke zijn allebei lid van de IKC-stuurgroep, waarin zij met andere partners uit de regio samen werken aan inclusiever onderwijs. “Hoe doen wij in en vanuit IKC IJmuiden de goede dingen voor alle kinderen in ons samenwerkingsverband?”, vat Anna-Marieke samen.

Zo maakt IKC IJmuiden gebruik van de experimenteerregeling van het ministerie van OCW, die meer ruimte biedt om onderwijs en zorg te combineren. Ook krijgen leerlingen uit het speciaal basisonderwijs en het speciaal onderwijs in één groep les en worden gezamenlijke studiedagen georganiseerd voor IKC-partners.

Steeds meer als één team

“In IKC IJmuiden is één directie en we merken dat de medewerkers steeds meer als één team werken”, vertelt Martijn. Ook werkt het IKC met één Commissie van Begeleiding (die de zorg voor en de ontwikkeling van leerlingen goed volgt en ondersteunt, red.). Er is ook één gezamenlijk aanmeldteam, dat ervoor zorgt dat kinderen op de goede plek de juiste onderwijsondersteuning krijgt.

Martijn: “Wij werken vanuit een gedeelde visie en vinden dat kinderen zoveel als kan naar regulier onderwijs moeten gaan. Lukt dat niet, dan is er tijdelijk gespecialiseerd onderwijs. Speciaal onderwijs is dus soms echt nodig, maar niet lánger dan nodig.”

Tijdelijk betekent dat regelmatig wordt gekeken of een kind inmiddels de vaardigheden heeft ontwikkeld om over te stappen van speciaal naar regulier. En zo ja, dan gebeurt dat goed voorbereid en begeleid door de terugplaatsingscoördinator van het IKC. Daar zijn al goede ervaringen mee, mede dankzij de goed georganiseerde warme ‘overdracht’.

Verbinding versterken

“Om gespecialiseerd onderwijs tijdelijk te kunnen houden, is het heel belangrijk dat we vroeg signaleren”, vult Anna-Marieke aan.

Door zo nodig snel gespecialiseerde ondersteuning in te zetten, kan die veelal korter duren dan wanneer er al zóveel gebeurd is op een school dat veel ‘hersteltijd’ nodig is. Dit vraagt om goede verbinding tussen regulier en speciaal onderwijs, zodat die elkaar snel weten te vinden, benadrukken Martijn en Anna-Marieke. Daar zetten zij de komende tijd ook op in.

Er zijn meer ideeën voor volgende stappen naar inclusiever onderwijs in de nabije toekomst. In de regio starten sinds de coronatijd relatief veel kleuters in het gespecialiseerd onderwijs. Het zou mooi zijn als alle kleuters in de regio standaard juist starten op een reguliere basisschool, waarbij het gespecialiseerd onderwijs en jeugdhulp kunnen ondersteunen en adviseren.

“Blijkt dan dat gespecialiseerd onderwijs toch nodig is, dan zijn we er op tijd bij en kan een kind mogelijk in groep 6 of 7 weer terug naar regulier onderwijs”, licht Anna-Marieke toe. De komende tijd werken de onderwijsbestuurders dit idee verder uit, samen met jeugdhulp, gemeente en andere netwerkpartners. Dat geldt ook voor de aanpak voor de groep thuiszitters.

Van ‘thuis’ naar school

“Ook voor kinderen die nu niet of onvoldoende onderwijs volgen, is terugkeer naar speciaal onderwijs een stap inclusiever”, benadrukt Anna-Marieke. Samen met IKC IJmuiden, IKC Beverwijk, Focus in Haarlem, vier onderwijsbesturen en twee jeugdhulporganisaties, is in beeld gebracht om hoeveel kinderen dit gaat en vooral wat ingezet kan worden om die de stap naar gespecialiseerd onderwijs te laten maken.

De Catamarangroep of de Op Maat-klas (voorheen Topklas genoemd) in IKC IJmuiden kunnen bijvoorbeeld zo’n eerste stap zijn (lees ook onderaan het artikel, red.). In deze klassen voor zowel de onderbouw en bovenbouw, werken onderwijs en jeugdhulp intensief samen. Met minder schoolverzuim en schooluitval als resultaat. Oók een stap inclusiever, beamen Martijn en Anna-Marieke. Deze kinderen kunnen nu immers ‘thuisnabijer’ naar school.

Samen inclusiever

Op weg naar inclusiever onderwijs is het zaak om zeker ook ouders mee te nemen, benadrukt Martijn. Die vinden het bijvoorbeeld vaak spannend als hun kind van gespecialiseerd onderwijs kan overstappen naar regulier. Andersom zou het goed zijn om de route naar gespecialiseerd onderwijs te normaliseren, vult Anna-Marieke aan. Ook dáár kun je natuurlijk met trots naar school als dat tijdelijk nodig is.

Minstens zo belangrijk: alle professionals blijven betrekken. “Als onderwijs, jeugdhulp, gemeenten en opvang kunnen we nog meer elkaars taal leren spreken”, denkt Anna-Marieke. Zelfs ín het IKC blijft dat belangrijk. Samenwerken als onderwijsorganisaties is al best uitdagend, met eigen culturen, werkwijzen en ‘systemen’. De bestuurders proberen het samenwerken dus vooral makkelijker te maken voor medewerkers. “Als zij zich goed voelen, kunnen zij het beter doen voor kinderen”, onderstreept Anna-Marieke. “We werken vanuit de overtuiging dat wij ons met elkaar verantwoordelijk voelen voor alle kinderen. Dat is een mooie basis om op door te bouwen.”

IKC IJmuiden werkt met een gemeenschappelijk aanmeldteam

Lees meer over de Catamarangroep waarin onderwijs en zorg worden gecombineerd